PORADY BHP

Podstawowe obowiązki, jaki w tym względzie nakłada na pracodawcę Kodeks pracy (tj. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.), zapisane są w:

• Artykuł 15 KP określa obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
• Artykuł 94 pkt. 4 KP: pracodawca obowiązany jest zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (instruktaż wstępny ogólny, szkolenie stanowiskowe, szkolenia okresowe).

Kodeks Pracy Dział Dziesiąty BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY przedstawia szczegółowo zagadnienia związane z bezpieczeństwem pracy.

Warto podkreślić, że to zawsze pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy (art. 207 § 1 KP). Z obowiązku tego nie zwalnia go powierzenie spraw bhp innej osobie. Jeśli nastąpiło naruszenie przepisów lub zasad bhp, pracodawca nie może uwolnić się od odpowiedzialności twierdząc, że winę za to ponosi osoba trzecia.

Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zapisano w art. 207 § 2 KP W myśl tego przepisu pracodawca powinien:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki pracy,
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
• zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Obowiązek pracodawcy dotyczący zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy odnosi się nie tylko do pracowników, ale obejmuje także wszystkie osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (np. umowy zlecenia, umowy o dzieło) w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę oraz wobec studentów i uczniów niebędących jego pracownikami, ale odbywających zajęcia na terenie zakładu (art. 304 § 1 i 2 KP).

Obowiązki w zakresie szkoleń

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 2373 § 1 KP). Z powyższego wynika obowiązek:

• przeszkolenia pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy,
• prowadzenia szkoleń okresowych.

Wspomnieć w tym miejscu należy, że szkolenia w zakresie bhp odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy (art. 2373 § 2 i 3 KP).

Obowiązki w zakresie profilaktycznej ochrony zdrowia

W ramach profilaktycznej ochrony zdrowia wymaga się przeprowadzenia badań lekarskich wstępnych, okresowych i kontrolnych. Podkreślmy, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 KP). Zwracamy uwagę, że żadne specjalne badania lekarskie nie zastępują orzeczenia o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy.

Konieczność zatrudnienia specjalisty ds. bhp w firmie.

W art. 23711 Kodeksu pracy zostało zapisane, że pracodawca zatrudniający:

• więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp,
• do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.

Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:

• zatrudnia do 10 pracowników albo
• zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Pracodawca w przypadku braku kompetentnych pracowników – może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy.

Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni:

• spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz
• ukończyć szkolenie w dziedzinie bhp dla pracowników tej służby.

Zgodnie z powyższymi uregulowaniami pracodawca zatrudniający trzech pracowników zobowiązany jest do powierzenia wykonywania zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, jeżeli sam nie ma wystarczających kwalifikacji do wykonywania tych zadań osobiście.

Pracownik ten powinien mieć jednak niezbędne kwalifikacje do wykonywania zadań służby bhp, czyli co najmniej zawód technika bhp. Jeżeli jednak pracodawca nie zatrudnia pracownika, który ma takie kwalifikacje, to w takim przypadku zmuszony jest do korzystania z usług specjalisty spoza zakładu pracy. Powyższe zasady dotyczą każdego pracodawcy, zatrudniającego do 100 pracowników bez względu na to, czy tych pracowników jest 100 czy tylko jeden.

Specjalista ds. bhp spoza zakładu pracy powinien posiadać wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp, albo studia podyplomowe w tym zakresie oraz co najmniej l rok stażu pracy w służbie bhp.

Zadania służby bhp, jako specjalista spoza zakładu pracy może wykonywać również były inspektor pracy, który pełnił tę funkcję w Państwowej Inspekcji Pracy, przez co najmniej 5 lat.

Przepisy nie normują wymiaru czasu poświęconego na wykonywanie zadań służby bhp w zależności od stanu zatrudnienia pracodawcy, ani wysokości zapłaty za takie usługi (wykonywania zadań służby bhp). Jest to sprawa do uzgodnienia pomiędzy stronami umowy (pracodawcą i specjalistą ds. bhp).

OBOWIĄZKI PRACODAWCY I POSZKODOWANEGO W RAZIE WYPADKU PRZY PRACY

Regulacje prawne dotyczące wypadków przy pracy przedstawia Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity Dz. U. nr 167 z 2009 r., poz. 1322)

Pracodawca jest obowiązany stosować właściwe środki zapobiegające wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym.

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku, którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku, którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy, co najmniej dwie osoby.

Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy.

Za uraz uważa się uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.

W RAZIE WYPADKU PRZY PRACY PRACODAWCA ZOBOWIĄZANY JEST:

• Zapewnić poszkodowanym pierwszą pomoc i podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie (wyłączenie maszyn i urządzeń z ruchu, odcięcie zasilania maszyn energią, materiałami itp.).
• Zabezpieczyć miejsce wypadku. Miejsce wypadku należy zabezpieczyć przed dostępem osób niepowołanych i możliwością uruchomienia – bez potrzeby – maszyn i innych urządzeń technicznych, których ruch wstrzymano w związku z tym zdarzeniem. Należy wykluczyć możliwość zmian usytuowania maszyn i urządzeń oraz innych przedmiotów, które spowodowały wypadek, jeżeli na podstawie ich położenia i stanu będzie można odtworzyć okoliczności, przebieg i ustalić przyczyny. Zgodę na uruchomienie maszyn i urządzeń lub inne zmiany w miejscu wypadku, wydaje pracodawca, w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zajdzie potrzeba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku itp. Po wypadku śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym, zgoda może być wydana po ustaleniu z inspektorem pracy i prokuratorem. Wprowadzanie zmian w miejscu wypadku bez wymaganej zgody jest dopuszczalne tylko wówczas, jeżeli zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia niebezpieczeństwu.
• Zawiadomić o wypadku właściwego inspektora pracy i inne organy. Pracodawca ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia właściwego, ze względu na miejsce zdarzenia, inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał takie skutki, a mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Inspektora pracy PIP można powiadomić o wypadku drogą telefoniczną. W każdym okręgowym inspektoracie pracy prowadzone są całodobowe dyżury pod telefonem.

Zaniechanie obowiązku powiadomienia o wypadku przy pracy (śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym) wymienionych organów, w tym inspektora pracy, stanowi wykroczenie z art. 283 § 2 pkt. 6 Kodeksu pracy i jest zagrożone karą.

• Przeprowadzić postępowanie powypadkowe
  Postępowanie to, zwane też dochodzeniem powypadkowym, przeprowadza podmiot, na rzecz, którego poszkodowany świadczył pracę oraz sporządzić odpowiednią dokumentację.
• Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy.

POSZKODOWANY W RAZIE WYPADKU PRZY PRACY ZOBOWIĄZANY JEST:

• Zgłosić wypadek.
  Zgłoszenia wypadku dokonuje poszkodowany, jeśli jego stan zdrowia na to pozwala.
  Pracownik, który uległ wypadkowi, niezwłocznie zawiadamia o tym fakcie swojego przełożonego, a świadczący pracę na innej podstawie – odpowiednie osoby reprezentujące podmiot, na rzecz, którego świadczyły pracę.
• Zgłosić ewentualne roszczenia z tytułu skutków wypadku.
  Uprawnienia poszkodowanego nie są realizowane „z urzędu”. W sprawach tych wymaga się złożenia odpowiednich wniosków – bezpośrednio do ZUS lub do płatnika składek. Zgłoszenie przez poszkodowanego wniosku o wypłatę jednorazowego odszkodowania do ZUS może nastąpić dopiero po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.

Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca.